بازگشت
عید قربان درسرزمين ما وکشورهاي ديگراسلامي
صباح صباح

ازصفا وصميميت قلب ، فرارسيدن عيد قربان رابه شما وازطريق شما به خانواده ، دوستان وهمکاران تان تبريک وتهنيت عرض مينمايم وآرزودارم که زند ه گي به کام وخوشبختي وسعادت به نام تان گره بخورد .

بادرود واحترامات وطني وافغاني

 

ریشه هاي تاريخي عید قربان

 

عيد قربان ريشه در دوران ماقبل تاريخ بشر دارد. انسان اوليه که از فهم طبيعت عاجز است، برای به دست اوردن ترحم خدايان دست به قربانی کردن حيوانات و انسان ها ميزند. اين رسم نزد همه ملل و اديان به اسامی مختلف موجود بوده است. اين سنت طولانی بشری در اسلام نيز پذيرفته شده است .در روایات مختلف دینی آمده است که ابراهیم در سن بالا ، دارای فرزندی شد که او را اسماعیل نام نهاد و برایش بسیار عزیز و گرامی بود. اما مدتها بعد، هنگامی که اسماعیل به سنین نوجوانی رسیده بود، فرمان الهی چندین بار در خواب به ابراهیم نازل شد و بدون ذکر هیچ دلیلی به او دستور داده شد تا اسماعیل را قربانی کند.او پس از کشمکشهای فراوان درونی، در نهایت با موافقت خالصانه فرزندش، به محل مورد نظر میروند و ابراهیم آماده سر بریدن فرزند محبوب خود می‌شود. اما به هنگام انجام قربانی اسماعیل خداوند که او را سربلند در امتحان می‌‌یابد، گوسفندی را برای انجام ذبح به نزد ابراهیم می‌‌فرستد.

برگذاري عيد درکشورهاي اسلامي

 

عید قُربان (در عربی: عيد الأضحی) یکی از روزهای فرخنده در تقویم اسلامی است.
روز دهم ماه قمری ذی الحجه، مصادف با عید قربان از گرامیترین عیدهای مسلمانان است که به یاد ابراهیم و فرزندش اسماعیل، توسط بسیاری از مسلمانان جشن گرفته می‌شود. عید قربان که از جمله تعطیلات رسمی مسلمانان است، از یک تا چهار روز جشن گرفته می‌شود و در طی آن مردم با پوشیدن بهترین پوشاک خود، پس از انجام عبادات، به دید و بازدید و جشن و سرور می‌پردازند.البته برگزار کردن مراسم قربانی در این عید بر همه واجب نیست و تنها بر زائران کعبه در مراسم حج واجب است، اما بسیاری از مسلمانان در سراسر جهان در این روز، گوسفند، گاو یا شتری را قربانی کرده و گوشت آنرا بین همسایگان و مستمندان تقسیم می‌کنند . حاجیان در این روز پس از به پایان رساندن مناسک حج، حیوانی را ذبح می‏کنند و پس از قربانی آنچه بر آنان در حال احرام، حرام شده‏ بود - مانند نگاه کردن در آینه، گرفتن ناخن و شانه زدن مو ، حلال می‏گردد و با توجه به اینکه حج، یکی از عبادتهای بسیار مهم در اسلام است، توانایی به انجام رساندن آن نیز برای هر مسلمانی بسیار شادی آور است، در نتیجه، روزی که پس از انجام وظایف‏ سنگین حج، به عنوان جایزه الهی و اتمام احرام پیش می‏آید را عید میدانند.همچنین در روایت‏های مکرری نقل شده که در روز عید قربان، قربانی کنید تا گرسنگان و بیچارگان نیز به خوراک برسند.

این ایثار و عشق پیامبر به انجام فرمان خدا، فریضه‌ای برای حجاج می‌‌گردد تا در این روز قربانی کنند و از این طریق برای یتیمان و تهیدستان خوراکی فراهم سازند. دراین روز همچنین مستحب است که نماز عید قربان برپا گردد. نماز عید قربان باید در فاصله زمانی طلوع آفتاب روز عید تا ظهر خوانده شود و شامل دو رکعت است.

عيد قربان درسرزمين ما

 

درتمام جهان با فرا رسیدن ایام عید قربان همراه با دیگر مسلمانان ، افغانها نیز به صورت گسترده برای برگزاری مراسم این ایام آماده می شوند و درتمام شهرها به صورت سنتی ضمن اینکه این ایام را ایام مقدس می دانند علاوه براجرای احکام الهی وابراهیمی پایبند اجرای مراسم محلی نیز هستند .

مردم ما بنا بر رسوم ویژه‌ای که دارند از مدت ها پیش از روز عید قربان ، خود را آماده می کنند و مقدمات این مراسم با خرید حیوان قربانی آغاز می شود. انتخاب حیوان برای قربانی درهرمنطقه متناسب با عادت ها و عقاید ویژه همان منطقه است و حیوان قربانی با شرایط خاصی برای زمان ذبح ، نگهداری ، آماده و آراسته می شود. خانه تکانی ، رفت و روب ، شستشو ، حمام ، لباس نوو نظافت نیز از جمله آدابی است که قبل از عید قربان آنها را به جا می‌آورند.

هرکس قربانی خود را در مناطق مختلفی ذبح میکنند ، برخی در اماکن مقدس مانند مساجد ، تکيه خانه ها وجماعت خانه ها، برخی در خانه های مسکونی و بعضي دیگر در میدان‌های اصلی محل زند گی به انجام این عمل معنوی می‌پردازند. هنگام ذبح دعاو ادعیه خاصی خوانده می شود و قصاب نیز اغلب شرایط و جایگاه ویژه ای دارد.

پس از قربانی بنا بر رسم رایج ، گوشت قربانی برای تبرک بین مردم همان ناحیه و بویژه مستمندان توزیع می شود. از جمله آداب دیگری که در جشن قربانی رواج دارد بازیهای فلکولر ، سپورتهاي خاص محلي و صرف غذاي دسته جمعي  است. قربانی کردن با نیت الهی از ارزش و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و علا‌وه بر بجای آوردن این سنت حسنه در عید قربان ، در هنگام برآورده شدن نذرهای خود و یا بدست آوردن موفقیت های مادی در زندگی نیز با قربانی کردن حیوانی حلا‌ل گوشت و تقسیم آن بین همسایه ها و افراد فقیر ، به عرض ارادت به ذات احدیت و شکر گذاری به درگاه الهی می پردازند . به مناسبت عید سعید قربان همه ساله در افغانستان سه روز تعطیل است.

ادای سنت قربانی کردن در عید سعید قربان از مهمترین آداب و رسوم مردم است. مردم مسلمان مااعیاد اسلامی به ویژه فطر و قربان را با شکوه خاصی برگزار می‌کنند و در این ایام به دید و بازدید بزرگان و اعضای خانواده خود می‌روند. رفع کدورت‌ها از دیگر آداب و رسوم پسندیده افغان ها در ایام عید سعید قربان است. بزرگان و سرپرستان خانواده ها می‌کوشند در این عید اسلامی برای اعضای خانواده خود لباس نو تهیه کنند.

افرادی که برای دید و بازدید به منازل اعضای خانواده و دوستان خود می روند با شیرینی ، کيک وکلچه ، بادام ، بسته ،سميان ، نقل خسته يي و...پذیرایی می‌شوند. مردم ما ضمن پوشیدن لباس تمیز و عموما نو به د یدار هم می‌روند و عید را به یكدیگر تبریك می‌گویند. بزرگ ها به اطفال عیدی می‌دهندوزنان ، دختران وپسران خورد سال درشب اول عيد دستها وبعضآ پاهايشانرا حنا( خينه ) ميبندند .

عيد درعربستان

  حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار

او خانه همی جوید و من صاحب خانه

 

هر ساله زائران زیادی از کشورهای مختلف اسلامی به زیارت خانه ی خدا به شهر مکه مکرمه و همینطور مدینه منوره مشرف می شوند که آمار حجاج حج به میلیون ها نفر ميرسد.

مراسم مذهبي، اجتماعی و معنوی حج، علاوه بر تجلی شکوه، عزت و اتحاد مسلمانان جهان، برکات و آثار و درسهایی نیز برای پیروان مکتب حیاتبخش اسلام دارد. به همین جهت، قرآن با تأکید فراوان به شرکت در این مراسم سفارش می کردند. خداوند متعال در سوره حج فرمان خود را به حضرت ابراهیم علیه السلام این گونه بیان می کند: «وَ اَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمیقٍ لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ...»؛( «به طور عمومی مردم را به انجام مراسم حج دعوت کن تا آنان پیاده و سواره از راههای دور دست به نزد تو آیند [و در مراسم حج شرکت کنند] تا شاهد منافع [مختلف دنیوی و اخروی حج] برای خویش باشند... .»  علی ( کرم الله وجهه)  در سخن دیگری فرمود: «اَللّه َ اللّه َ فی بَیْتِ رَبِّکُمْ لاتُخَلُّوهُ ما بَقیتُمْ فَاِنَّهُ اِنْ تُرِکَ لَمْ تُناظَرُوا؛( خدا را! خدا را! درباره خانه خدا در نظر بگیرید؛ تا هستید، آنجا را خالی نگذارید؛ زیرا اگر خالی شود، مهلت داده نمی شوید.»

از جمله منافع و برکات حج تجلی وحدت و همدلی مسلمانان بر محور قبله ای واحد است. مسلمانان جهان از هر گروه و ملیتی با هدف مشترک از شرق و غرب جهان در گرداگرد خانه خدا جمع می شوند و با ایجاد ارتباط نزدیک همدیگر را بهتر می شناسند. آنان با تشکیل جلسات آگاهی بخش به تبادل افکار و تضارب آراء خویش می پردازند و با قرار گرفتن در صف واحد و زمزمه نغمه توحید در کنار یکدیگر، اتحاد و یگانگی و اخوت اسلامی را از نزدیک احساس می کنند.

حج گزاران مسلمان در این عبادت دسته جمعی، وحدت و همبستگی خود را به نمایش گذاشته و با مشارکت در مناسک روح بخش آن بر اهداف مشترک خویش که همان صفابخشیدن به روح و جسم در پرتو آیین توحیدی ابراهیمی و محمدی است، تأکید ورزیده، عوامل نفاق و جدایی و انگیزه های تفرقه و تشتت را از خود دور می کنند.

مسلمانان مشتاق در ایّام حج با شور و شوق وصف ناپذیری زیر پرچم «لا اله الا اللّه محمد رسول الله» اجتماع کرده، عزت و شکوه و اقتدار آیین نجات بخش اسلام را به جهانیان عرضه می دارند. مولوی پیام وحدت اسلامی را این گونه سروده است:

مؤمنان معدود لیک ایمان یکی

جسمشان محدود امّا جان یکی

همچو آن یک نور خورشید سما

صد بود نسبت به صحن خانه ها

جان گرگان و سگان از هم جداست

متحد جانهای شیران خداست.

موسم حج نفاق شکن و وحدت آفرین است و نیرومندترین عامل در تقریب بین مذاهب اسلامی است. مسلمانان از هر مذهب و فرقه ای اعم از شیعه و سنّی حج را یکی از فرائض مهم الهی می دانند که در آن روح برادری و برابری در کالبد مسلمانان دمیده شده، نور مهر و عطوفت اسلامی جلوه گر می گردد و بر تمامی دلهای زنگار گرفته، نورافشانی می کند و بذر امید می پاشد. مراسم حج با پیوند دادن قلبهای متشتت به همدیگر و با رهانیدن مسلمانان درمانده در منجلاب جور و ستم مستکبران عالم، اقتدار و شکوه از دست رفته مسلمانان را بار دیگر در منظر جهانیان متبلور می سازد.

عيد درترکيه

 

مسلمانان سراسر ترکیه با حضور گسترده در مساجد، نماز این روز فرخنده را به جماعت اقامه ميکنند.  مسلمانان ترکیه به قربانى کردن اهمیت زیادى می دهند و براساس این سنت حسنه ، هر کسى در صورت وسع مالی و نداشتن قرض، در سه روز از تعطیلات چهار روزه عید قربان، گوسفند، گوساله و شتر ذبح می‌کند.  در روز عرفه که در ترکیه نیمه تعطیل است فرصت خوبی برای زیارت قبور است.

در این روز خانواده ها به قبرستان‌ها رفته برای نزدیکان خود دعا می خوانند و سر و دستی به سنگ قبرها می‌کشند و قبور را شستشو می‌دهند. در عید قربان گاهى هم چند خانواده فامیل یا همسایه، مشترکا گاو یا گوساله و حتی شتر خریدارى کرده و قربانى می‌کنند.

عید قربان به همراه عید فطر به عنوان دو عید بزرگ ملى و مذهبى در ترکیه با رسوم و آیین هاى ویژه خود نمادى از تعاون، همیارى و احسان در جامعه و در این حال نمادى از اعتقادات عمیق مذهبى مردم این کشور است. مردم ترکیه از هفته ها قبل خود را براى برگزاری هر چه بهتر عید قربان آماده می کنند. چراغانی کردن مناره مساجد , کوچه و خیابانها ؛ خانه تکانی و پختن غذا و شیرینی های ویژه از اقداماتی است که از روزها قبل از عید در جای جای این کشور اسلامی صورت می گیرد.

روز اول عید، مردان خانواده به نماز عید می روند و سپس مشغول ذبح قربانی می‌شوند. دید و بازدیدهاى فامیل و آشنایان با نزدیکان از رسومات حسنه و رعایت آن از دیدگاه خانواده های ترکیه الزامی است. هر کسى براى دیگرى هدیه اى می خرد و کوچکترها در ملاقات با بزرگترها، دست آنان را بوسیده و عیدى می‌گیرند. روحیه تعاون در ایام عید قربان در جامعه ترکیه به اوج خود می‌رسد و کمک هاى مالى به تنگدستان در این روزهای خاص افزایش می‌یابد.

طبق عرف مرسوم دیدار از خانواده هایى که یکى از نزدیکان آنان در فاصله عید فطر و عید قربان فوت کرده است‌، در اولویت برنامه دیدارها قرار دارد. به باور مردم ترکیه، دید و بازدیدهاى عید قربان علاوه بر اجر اخروى، موجب یکدلى، همبستگى و تحکیم روابط خانوادگى و انسانى و رفع کدورت ها می‌شود.

بسهای درون شهری‌، بين الولايتي و کشتي های سفري با هدف تشویق به صله رحم و تقویت پیوند خانوادگی و دوستی بدستور دولت ترکیه رایگان می‌شود. شاروالي ها در برگزاری هر چه صحیح و راحت تر عید قربان از روزها قبل جایگاه های ویژه را برای فروش و ذبح قربانی در نقاط مختلف اختصاص می‌دهند. تشکل‌های مدنی و برخی سازمانهای دولتی ترکیه برای کمک به مستمندان، کمکهای نقدی ، پوست و امحاء و احشاء قربانی ها جمع آوری می‌کنند. تعطیلات رسمی عید قربان در ترکیه چهار روز و نیم است.

عيد درقرقيزستان ، قزاقستان وازبکستان

 

مسلمانان قرقیزستان براي نماز عید از اوایل بامداد با حضور در مساجد و خیابان‌ها، صف های طولانی تشکیل ميدهند.  پس از نماز عید، مردم با ذبح گاو و گوسفند، گوشت آن را میان نیازمندان قسمت ميکنند.  عید سعید قربان در جمهوری قرقیزستان تعطیل رسمی است.

مسلمانان جمهوری قزاقستان نیز با حضور گسترده درمساجد، نماز عیدسعید قربان را باشکوه اقامه ميکنند.  پس از اقامه نماز، مسلمانان با ذبح گوسفند گوشتِ قربانی را میان محرومان تقسیم و در این سنت اسلامی شرکت می‌کنند.

همچنان درازبکستان مراسم دعاي عرفه و نماز عيد قربان در شهرهاي بخارا، سمرقند و حومه‌ي شهر تاشكند در كليه‌ي مساجد با شكوه خاص خود برگزار ميگردد.  از جمله برنامه‌هاي جانبي اين مراسم‌سخنراني، مداحي  و پذيرايي بود ه که درمراسم عيد دعاي عرفه، وقايع روز عرفه، اشعار عيد قربان، اعمال روز عرفه و عيد قربان به همراه صرف نان وخوردني هاي لذيزتجليل ميشود.
درکشورهاي عربي

 

عید قربان نیز همانند عید فطر در میان مسلمانان جهان از جایگاه ویژهای برخوردار است. می‌توان گفت این عید بعد از عید فطر دومین عید رسمی مسلمانان جهان است. در میان كشورهای عربی عید قربان به نام عیدالاضحی خوانده میشود. در تمامی كشورهای مسلمان به مناسبت این عید حداقل دو روز تعطیل رسمی است. در عربستان سعودی تعطیلات به پنج روز و در كشورهای خلیج نشين نیز به سه روز می‌رسد.  بسیاری از مردم عرب به مناسبت این روز سرهای خود را می‌تراشند، به زیارت خانه خدا و مسجدالنبی می‌روند و ضمن پوشیدن لباس تمیز و عموما نو به دیدار یكدیگر می‌روند و عید را به یكدیگر تبریك می‌گویند. بزرگترها به كوچكترها عیدی می‌دهند و همچنین بسیاری از خانواده‌ها به مناسبت تعطیلات عید قربان برنامه‌های سفر می‌گذارند.

بسیاری از مردم نیز بنا به توانایی مالیشان اقدام به قربانی حیوانات از پرنده گرفته تا چهارپا می‌كنند. معمولا همه ساله با نزدیك شدن به عید قربان قیمت حيوانات چون شتر، گاووگوسفند گران می‌شود و حتی به قیمتی تا دو برابر قیمت واقعی آن می‌رسد.

عيد دربين ترکمنان

 

عيد قربان بزرگترين و شادترين عيد مردم ترکمن در بين ترکمنها ست که اين مراسنم باشکوه خاص جشن گرفته مي شود . آئين عيد قربان همراه با سنتها و رسومي است که پس از گذر زمان همچنان پا برجا مانده و فراموش نشده است. خانواده‌ها چند روز قبل از فرا رسيدن عيد قربان به نظافت و پاکي منازل و محيط اطراف خود پرداخته و خود را براي به جا آوردن مراسم عيد بزرگ اسلامي آماده مي‌کنند. اقوام ترکمن حداقل ده روز قبل از عيد قربان با خانه تکاني به استقبال اين بهار معنوي و اسلامي مي روند . دو روز قبل از عيد به روز کرمعروف است که در آن فضاي خانه نظافت و براي استقبال از اين مراسم آذين بندي مي شود. يک روز قبل از عيد سعيد قربان نيز بين ترکمنها به  قوقون و بوي خوش معروف است و در اين روز مردم به خانه هاي يکديگر نان و روغني که بوي مخصوص آن تمام محل را پر مي کند، هديه مي دهند. به باور ترکمنها برگزاري هرچه باشکوهتر اين عيد مايه مباهات و افتخار خانواده هاست و در اين روز بسياري از فاميلها بزرگ ، سعي مي کنند گاو قرباني کنند و اين مراسم را همراه با مهمانيهاي بزرگ و جشنهاي باشکوه با دعوت از اقوام و خويشاوندان از ديگر نقاط برگزار مي کنند.

تدارکات اين آيين در بين ترکمنها با نشان کردن گاو، گوسفند و شتري مخصوص ذبح از هفته ها پيش آغاز مي شود و چند روز مانده به عيد قربان تمام خانواده به گردگيري از منزل، خريد لباس نو و لوازم مورد نياز روز عيد قربان پرداخته و لباس نو برتن مي کنند و سفره اي همانند سفره نوروز گسترده و گل و شيريني و گوشت قرباني عيد قربان را بر سر سفره عيد مي گذارند. در اين روز قبل از طلوع آفتاب، ذبح قرباني انجام مي گيرد و از گوشت قرباني غذاي هاي مخصوص طبخ مي شود که با آن غذا تمام مهمانان پذيرايي مي شوند و بعد از طبخ غذا همه ترکمنها به صورت گروهي به ديد و بازديد از اقوام و خويشان رفته و عيد قربان را به يکديگر شادباش مي گويند.

ترکمنها، آيين‌هاي ويژه‌اي در اين روزها اجرا مي‌کنند که از جمله آن مي‌توان به برگزاري آئين تاب بازي از سوي جوانان و کودکان اشاره کرد که به صورت گسترده در ميان ترکمنها رواج دارد. برگزاري آيين تاب بازي مختص ايام عيد قربان است و در بقيه ايام سال تنها ستون‌هاي قطور آهني اين تابها برپا است و با برداشتن زنجيرهاي آن، عملا امکان استفاده از آن را سلب مي‌شود. زوجهاي جوان، دختران و پسران جوان و کودکان از مشتاقان برگزاري اين آيين سنتي هستند و بنابه يک‌اعتقاد قديمي در بين ترکمنها، با تاب خوردن در آسمان، گناهان ريخته و آلودگي‌ها پاک مي‌شوند. صبح روز عيد قربان، افراد با بر تن کردن لباسهاي نو و آراسته به سوي عيدگاه رهسپار شده و نمازعيد را با شکوه هر چه تمام تر برپا کرده و خدا را شاکر مي‌شوند و بعد از اقامه نماز عيد قربان، خانواده‌ها، قرباني خود را همراه با قرائت دعاها و اذکار مخصوص، ذبح مي‌کنند.

 بنا به اعتقاد ترکمنها، به رغم اينکه سه روز براي ذبح قرباني فرصت وجود دارد، بهترين روز جهت ذبح قرباني، روز عيد  است. در زمينه نحوه انتخاب قرباني در اين روز، ترکمنها جهت ذبح قرباني کردن از بين گوسفند، بز، گاو و شتر بهترين و سالمترين حيوان را انتخاب کرده و معتقدند، ترجيحا رنگ پوست قرباني بايد سفيد باشد. اقوام ترکمن، ذبح قرباني را براي خانواده‌هايي که داراي استطاعت مالي فراواني هستند، واجب شمرده و بر اين اساس گاهي، در بعضي از خانواده‌ها قرباني را بر زن و مرد خانواده به طور جداگانه واجب مي‌دانند. گوشت قرباني به چند قسمت تقسيم مي‌شود که قسمتي از آن جهت صرف در امور خيريه، قسمتي جهت پذيرايي از ميهمانان و جماعت مسجد مورد استفاده قرار مي‌گيرد و قسمت باقي مانده نيز در ميان اعضاي خانواده مصرف مي‌شود.

منابع مورد استفاده: دايرة المعارف اسلامي، حوزه ، ترکمن صحرا، بازتاب ومجله هنروفارس.


November 14th, 2010


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي